Tales
TALES z MILETU (ok. 627 - ok. 546 p.n.e.) Uważany jest za jednego z
"siedmiu mędrców" starożytności i za ojca nauki
greckiej. Starożytni pisarze nazwali go
"pierwszym" filozofem, fizykiem, matematykiem, astronomem.
Tales był założycielem jońskiej szkoły filozofów przyrody. Brał
aktywny udział w życiu politycznym i gospodarczym swego miasta.
Utrzymywał ożywione stosunki handlowe z Egiptem, Fenicją i Babilonią,
dokąd eksportowano cenione wówczas tkaniny miletańskie. To było
powodem, iż do krajów tych odbywał częste podróże. I prawdopodobnie
wtedy zapoznał się z osiągnięciami matematyki i astronomii Egiptu i
Babilonii. Według przekazu pisarzy starożytnych, Tales przewidział zaćmienie
słońca na dzień 28 V 585 r. p.n.e. oraz pomierzył wysokość piramid
za pomocą cienia, które one rzucały (na podstawie podobieństwa trójkątów).
Platon wspomina, że gdy Tales obserwował gwiazdy, wpadł do studni i piękna
niewolnica miała się wyrazić żartem, iż chciał zobaczyć, co się
dzieje na niebie, a nie dostrzegł, co znajduje się pod jego nogami.
Anegdota ta jednak nie charakteryzuje postawy Talesa. Nie był on
oderwanym od życia myślicielem, lecz człowiekiem nad wyraz praktycznym,
który umiał wykorzystać posiadaną wiedzę w swoich transakcjach
handlowych.
Jednym
z twierdzeń geometrii elementarnej, sformułowanej przez Talesa, jest
twierdzenie o następującej treści: "Jeśli ramiona kąta
przeciąć dwiema równoległymi, to długości odcinków wyznaczonych
przez te proste na jednym ramieniu kąta są proporcjonalne do długości
odpowiednich odcinków na drugim ramieniu kąta".
Talesowi z Miletu przypisuje się również autorstwo:
- dowodu, że średnica dzieli koło na połowy,
- odkrycia, że kąty przy podstawie w trójkącie równoramiennym są równe,
- twierdzenia o równości kątów wierzchołkowych,
- twierdzenia o przystawaniu trójkątów o równym boku i przyległych dwu kątach,
- twierdzenia, że średnica koła jest widoczna z
punktu leżącego na okręgu pod kątem prostym,
- twierdzenia, że kąt
wpisany w półokrąg jest prosty.
Wymienione twierdzenia nie stanowiły w epoce Talesa żadnej
rewolucji wobec poziomu, który osiągnęła zamarła już w owym czasie w
rozwoju matematyka egipska i babilońska. Wielkość Talesa jako matematyka polega
raczej na tym, że z jego imieniem wiąże się pojęcie dowodu
twierdzenia. Matematyków egipskich i babilońskich interesowało pytanie
"jak". Tales zaś, o ile wiemy, pierwszy pytał
"dlaczego". Nie jesteśmy dziś w stanie ustalić, jak Tales
przeprowadził dowód.
Talesa można uznać za tego, który łącząc teorię z praktykę zbudował
fundamenty geometrii jako nauki dedukcyjnej, której ukoronowaniem były
Elementy Euklidesa.
Charakterystyczne są poglądy filozoficzne Talesa. Zrywały one z panującą
we wcześniejszych koncepcjach, dotyczących powstania wszechświata,
mitologiczną interpretacją zjawisk przyrody. Tales za prapierwiastek
rzeczywistości uważał wodę, która miała otaczać ze wszystkich stron
płaski krąg Ziemi. Tales przeprowadził eksperymenty z bursztynami,
stanowiące pierwsze doświadczenia fizyczne z zakresu elektryczności.
|